Evet sevgili arkdaşlar bir roman analizi yapmak için okuduğumuz romanın ana temasını kavramalıyız, bunun için de öncelikle bol kitap okumamız gerekir. Roman, kişiden kişiye değişen fikirler bütünüdür. İşte bu fikirlerin kağıda dökülmesiyle şekil bulmuş birer kitaplardır, okumaya değer kitaplardır. Evet arkadaşlar roman analizi yapmak için bu temel şartlar başta gelir.Evet arkadaşlar bir roman analizi yapmak için temel şartları belirtmiştik, şimdi de analizimize bir örnek vererek başlamak istiyorum. Cengiz AYTMATOV romanlarında genellikle romanına bir bütün olarak yazılmasına itina göstermiş. Kırgız Türklerinin yaşayış stillerini bir bütün olarak romanlarında yansıtmıştır. Bizdeki duyguda böyle olmalı bir romana bir bütün olarak bakabilmek özelliğine sahip olmamız gerekir bu da bizim bakış açımıza göre yön değiştirecektir.
Herkesin bakış açısına göre analiz yapılabilir. Analiz yapmada kitap okuma şeklide önemlidir örneğin, kitap okuyan kişi eğer kitabı, kitap okumak için okuyorsa bu kişi hiçbir zaman roman analizi yapamaz.
Kitabı okuduktan sonra kitabın olay örgüsü göz önünden geçirilir ve buna bağlı olarak giriş, gelişme ve sonuç bölümleri belirtilir daha sonra başlıca olaylar ele alınarak analize devam edilir. Ben de benim de hoşuma giden Kırgız Türklerinin yaşayışını konu alan Cengiz AYTMATOV’un beyaz gemisini birlikte analiz edelim. Beyaz gemide anlatılan asıl meselenin çocuk özerinde yoğunlaşması önemli bir püf noktadır. Diğer bir püf nokta ise çocuğun dedesi ve ikisi arasındaki çatışmadır. Bu çatışma da dedesinin damadı olan urazkul’dan korkarak, onun dediklerini yapmak zorunda kalmıştır, ve de geyikleri öldürmüştür bu da ana geyiğin soyunun tükenmesi anlamına gelir bu da çocuğun hoşuna gitmez. Diğer bir püf nokta ise çocuğun dedesi olan Mümin’e hamarat ismini takmaları, bir diğeri ise hamarat Mümin’in kızı olan ve Urazkul’un karısı, çocuğun da teyzesi olan Büke teyzenin kısır olması diğer bir önemli püf noktadır. Diğeri ise bunların Ana geyiğin soyundan geldiğine inanmaları Cengiz AYTMATOV’un gerçekten yansıtmak istediklerini görebiliyorum.
